Kad se govori o Rimu i o Smederevu mogu se povući sledeće paralele ; Oba grada su drevni (stari), samo što je Rim „drevniji“ (stariji-osnovan je 753.godine p.n.e.) od našeg Smedereva (Prvi pomen smederevskih krajeva je III vek p.n.e.) ; Oba grada leže na rekama, i dok je Rim na manjoj (kraćoj- Tibar 406 Km), naše Smederevo je na većoj (dužoj- Dunav 2888 Km) reci ; Oba grada su ista ; i Rim i Smederevo leže (nalaze se) na sedam brda.
Šta je Rim i šta je Smederevo ovde nije tema za razmatranje, već sličnost o kojoj treba da se kaže nešto više na „zadatu temu“ iz naslova. I dok su Rimska brda opisana u mnogim knjigama, filmovima, brošurama i na portalima, vrlo se malo zna, piše i govori o Smederevskim brdima. E, ovo je priča o sedam brda na kojima se nalazi Smederevo !
1.Šta je brdo?
Brdo je manje od planine, ali obično veće od stene. Brda obično nisu viša nego što su široka. Brdo može biti deo planine u podnožju. Kakva je razlika između planine, gore, brda i brežuljka ? Brežuljak- sasvim mala visina cca do 10 – 20 metara, manje brdo. Brdo – veća visina, cca. do 400 metara visine.Gora – izraz koji označava i brdo i planinu, odn. visinu negde između tih dvoje od 400 – 1.000 metara, ali može označavati ili brdo ili planinu. Planina – pojam za najveće visine, kao na primer Kopaonik, Alpi, Mon Blan…..
2.Sedam brda Rima
Sedam brda Rima istočno od Tibra čine srce Rima. Sedam brežuljaka ranijeg Rima bili su: Cermalus, Cispius, Fagutal, Oppius, Palatium, Sucusa i Velia. Oni se naročito pominju u mitologiji, religiji i politici. Smatra se da je prvobitni Rim sagradio Romul na brdu Palatin Ostalih šest od sedam brda kasnijeg Rima su Aventin, Kapitol, Kvirinal, Viminal, Eskvilin i Celian .
3.Sedam brda Smedereva
*Poreklo naziva grada Smedereva
Zvanično ime naselja Smederevo pominje se prvi put još u povelji cara Vasilija II iz 1019.godine, ali ime Smederevo je i u hrisovulji kneza Lazara 1381.godine, kojom je knez Lazar ovo, tada malo naselje, poklonio manastiru Ravanici. Još uvek se traga za korenima imena grada koji je u jednom istorijskom trenutku bio oličenje slave i propasti srpske države, a bedem na vetrometini Istoka i Zapada. Istorija se prilično kolebala prilikom formulisanja imena ovog naselja : Semendrum, Senderovia, Smedreno, Smedreo, Sinedereo, Senddero, Smedro, Samandri…
*Naselje Smederevo
Poreklo naziva Smederevo i značenje ovog toponima još nisu pouzdano utvrđeni. Mišljenja o tome su brojna, a ovde ćemo izneti nekoliko najubedljivijih. Jedna teorija kaže da je „s pogledom” na nekadašnje šume u okolini naziv Smederevo postao od „smet” i „drevo”. Takođe je moguće da je naziv potekao od imena neke ličnosti koja se mogla zvati Smender (srednjovekovno muško ime). Italijanski istoričar Antonio Bonfini (1427-1503) u svom delu Rerum Hungaricarum deccades IV cum dimidia navodi da je Smederevo nastalo genezom izgovora imena Sv. Andreja.
Stojan Novaković je pisao u svom poznatom delu „Ohridska arhiepiskopija u početku XI veka”: „Poznato je poodavno da je Smederevo pokvareno „Eis Monte Aureo”. Rimska naseobina Mons Aureus zabeležena je i na Pojtingerovoj karti koja potiče iz IV veka.
Prvi pomen smederevskih krajeva zabeležen je u III veku p.n.e. u delu „Pesma o Argonautima” Apolonija s Rodosa. Najstariji stanovnici područja na kojem se danas nalazi Smederevo bili su Mezi, Timahi i pekienzitračka plemena, koje je pokorio vojskovođa Cezar Oktavijan Avgust i na celom području Podunavlja osnovao rimske provincije.Prema sačuvanim podacima, rimski imperator Marko Valerije Prob, preneo je iz Male Azije vinovu lozu i 276. godine, dakle tačno pre XIX vekova, zasadio prve vinograde, na padinama prema Dunavu.
U vreme Rimske imperije ovde su postojala dva naselja zapadno od grada Vincea (Ćirilovac) i Mons Aureus (Zlatno brdo). Za vreme cara Marka Valerija Aurelija Proba smederevski kraj je postao centar za gajenje vinove loze. To je, praktično, bio početak tradicionalne proizvodnje grožđa i vina na ovom području, koje je i danas, sa tom proizvodnjom, poznato širom sveta.
*Smederevo u Srednjem veku ; Smederevo-Srpska Prestonica
…Samo retki srpski gradovi su imali privilegiju, te su nastajali onako kako je Smederevo nastalo. Za razliku od onih, koji su gradovima postali tako što su izrasli iz sela i drugih naselja, despot Đurađ Branković je Grad Smederevo podigao baš sa namenom da bude prestonica… …“Smederevo, grade od starina…lepo te je gradila Jerina“…
I bi tako ! Na ušću lepe reke Jezave u veliki Dunav despot Đurađ Branković sagradio je svoj Grad, tj. svoju monumentalnu Tvrđavu !
4.Današnje Smederevo
Smederevo je grad u Srbiji, na desnoj obali Dunava, 46 km istočno od Beograda. Prema popisu iz 2011.grad ima 64.175, dok u opštini živi oko 109.809 stanovnika. Grad je poznat po srednjevekovnoj Tvrđavi. Osnovao ga je 1430. tadašnji srpski vladar, despot Đurađ Branković za svoju prestonicu, zbog toga što je dotadašnja (Beograd)-pala u ruke Ugarske. Spomenuti srednjovekovni grad -Trvđava predstavlja najveću ravničarsku Tvrđavu u Evropi.
Smederevo se nalazi na 40° 39’ severna geografske širine i 20° 57’ istočne geografske dužine. Nalazi se u severoistočnom delu Republike Srbije, na drugoj po veličini evropskoj reci Dunavu. Nadmorska visina Smedereva je 73 m.
Administrativna struktura Smederevo:
Neposredno posle Oslobođenja tadašnji Gradski odbor Smederevo je, radi korektnog i lakšeg upravaljanja napravio administrativnu podelu grada na 7 (sedam) Reona (teritorije). Tada su se stari Smederevci, kada su jedan drugom želeli da zaprete zbog nečega, govorili : “Poslaću ja tebe u šesti Reon“, misleći na Staro groblje, koje se tada nalazilo u šestom Reonu grada Smedereva !
Danas je ta podela mnogo drugačija, sada postoje Mesne Zajednice. Prve Mesne Zajednice 1964. godine bile su:Donji Grad, Slavija, Carina i Leštar. Novim Statutom Opštine 1982.godine formirane su gradske Mesne Zajednice : *MZ Donji Grad,*MZ Slavija,*MZ Zlatno Brdo,*MZ Ladna Voda,*MZ SvetiSava,*MZ Plavinac,*MZ Karađorđev Dud,*MZ Papazovac,*MZCarina,*MZ Leštar, i *MZ25. Maj. Opština Smederevo je osnovna teritorijalna jedinica u kojoj građani ostvaruju lokalnu samoupravu u skladu sa Ustavom. Teritoruju Opštine čine područija 27 naseljeneh mesta, koje ulaze u njen sastav. Po popisu stanovništva iz 1948.godine grad Smederevo je imao oko 25 hiljada stanovnika, a danas (2019.god.) ih ima oko 63 hiljada.
5. Imena brda i položaj
Već je kontatovano da se Smederevo nalazi na sedam brda, bolje reći brežuljaka, i da se nalazi na desnoj strani Dunava. Glavnina grada pruža se od severa prema jugu. Da bi se najbolje opisao položaj Smedereva i njegovih sedam brda, najbolje je sesti u kafić „Francuska kapa“ i gledati u mapu grada. Pri ti tom odabrati neki sto, pa sesti na stolicu tako da vam Dunav bude iza leđa i da gledate prema kafiću, sa pretpostavkom da vam je pravac gledanja od severa ka jugu, konkretno na Šojkinu zgradu. To je ona zgrada u ul. Despota Đurđa u kojoj je do Drugog sveteskog rata bio hotel „Takovo“, pa Prvi omladinski dom, diskoteka WAD, i danas MZ „Donji grad“.
Gledanje mape treba vršiti sa leva na desno. Sa mape se uočava da je Tvrđava Despota Đurđa Brankovića do bivše reke Jezave, sada Marine, koja grad Smederevo graniči sa Godominskim poljem. Idući sa leva na desno, nailazi se redom na sledeća brda : 1.Ubilci. 2.Carina, 3.Karađorđevo brdo, 4.Majdan, 5.Katansko brdo, 6.Srednje brdo i 7.Zlatno brdo. Ova podela nije baš geogarafski stroga, ali se kao kakva može usvojti kao tačna. Dalja podela ovih brda može se dalje nastaviti, i ne baš geografski strogo, na gradska i prigradaska brda, pri čemu su 1.Ubilci. 2.Carina, 3.Karađorđevo brdo, 4.Majdan, i 5.Katansko brdo-gradska, dok su 6.Srednje brdo i 7.Zlatno brdo-prigradska brda. Zlatno brdo se pruža do Dunava i uz Dunav, i kao takav predstavlja granicu grada sa njim.
1.Ubilci brdo
Ubilci su prvo brdo na koje se, uslovno rečeno, penje (podiže) grad Smederevo. Po priči starog Smederevca, Koste Stojkovića, koji je svoje detinjstvo proveo u tom kraju, tom brdu i kraju Turci su dali ime Ubilci. Naime, oni su tu nekada ubijali konje, pa se otuda i ime održalo i danas. Ako se krene ka brdu Ubilci, najpre se u njegovom podnožju dolazi do Senjaka, a kad se popne na njega, dalje se odlazi na Papazovac koji se spušta na Mitinac pored Jezave. Ali, u XX veku na ovom brdu godine 1985. izgrađena je nova Osnovna škola JJ Zmaj. Nova zgrada sa fiskulturnom salom i školskim dvorištem, škola raspolaže jednim od najvećih i najuređenijih školskih holova. Osim svoje osnovne namene za odmor učenika, hol se intenzivno koristi za raznovrsne izložbene, kulturno-umetničke, edukativne i zabavne programe i sadržaje učenika i nastavnika. Pored savremenih i dobro opremljenih kabineta za fiziku, hemiju, biologiju, geografiju, informatiku, tehničko i informatičko obrazovanje, likovno vaspitanje i muzičko obrazovanje škola je 15.9.2008. godine uvela i produženi boravak učenika, izlazeći u susret roditeljima i poboljšavajući kvalitet vanškolskih aktivnosti. Godine 2018. OŠ J J Zmaj se vratila u zgradu svoje prve lokacije (Gornja vaga), a ovde je sada srednja Ekonomsko – trgovinska škola.
Ubilci brdo ima visinu 102 metra kod izvora Buline vode.
Obeležja i karakteristike brda Ubilci, toponima na njemu – i okolnih područja :
1)Senjak
Senjаk je stаrа reč kojа je oznаčаvаlа mesto gde se denulo seno. Zаnimljivo je nаvesti dа je knez Miloš nаredio uređenje i održаvаnje čistoće u grаdu među kojimа je bilа i zаpovest dа se seno ne sme donositi u vаroš zbog mogućnosti izbijаnjа požаrа, pа se tаko seno odlаgаlo nа periferiji. Senjаk se nаlаzio negde pri krju ulice Cаrа Dušаnа, sа leve strаne premа nаselju Ubilcimа. Tu se nаlаzio prаzаn prostor gde je sа Velike livаde prenošeno žito od strаne zаkupаcа. Poznаto je dа se tаdа žito delilo polа-polа sа opštinom, а podelu je vršio opštinski kmet.
2)Buline vode
Buline vode je naziv za kraj koji je ostao iz vremena boravka Turaka u Smederevu. Tu je bio izvor na imanju Andrejića, na kraju Smedereva, na putu za Radinac. Tada su se na tom izvoru umivale Turkinje (bule – turske žene), pa je otuda došlo ime izvoru i mestu. Stari Smederevac, Dragoljub Tutundžić-Dragi Šokotan, svojevremeno je pričao : “Ko ima groznicu, treba samo da ode i pre sunca da se umije tom vodom – i bolest će proći“.
U zahvalnost tome bacala se i po neka para u vodu. On se sećao te priče koju je čuo u detinjstvu.
3)Papazovac
Naziv poteza Papazovac nastao je još u vreme Turaka, koji se tada nalazio na kraju Smedereva, pored puta za Radinac.Tamo je nekada bilo imanje nekog, nama danas nepoznatog, sveštenika. S’ obzirom na to da se sveštenik na turskom kaže papaz, ceo taj potez je nazvan Papazovac, kao oznaka za posed pomenutog sveštenika. Dr Leontije Pavlović bio je mišljenja da je ime došlo od prezimena Popović. Pošto je u korenu reči bilo “popo”, a to lice jeste upravo bilo pop, od toga je izveden naziv Papazovac. Na tome mestu, gde su nekada bili vinogradi, danas je gusto, ušoreno naselje. Ime naselja je i danas u upotrebi.
4)Mitinac
Mitinac je deo Smedereva u blizini nekadašnjih škola Poljoprivredne, srednje Ekonomsko- trgovinske škole, a sada TTPŠ Despod Đurađ i to ka železničkoj pruzi i poslovnim prostorijama bivšeg PK „Godomin“. Posle Prvog svetskog rata to imanje je bilo vlasništvo Dimitrija Mite Stefanovića, pa je po njegovom nadimku, pod tim imenom i upisano u zemljišne knjige. Na tom imanju je Stevan, Dimitrijev sin, izgradio vilu. koju je posle Drugog svetskog rata koristila Poljoprivredna škola, kasnije PK „Godomin“ i Zavod za poljoprivredu. U blizini imanja Stefanovića, stari voćar i vinogradar Žika Popović, podigao je voćno-vinogradarski rasadnik, koji je takođe bio poznat kao „Mitinac“. Dugo godina se i železnička stanica u Godominu zvala tim imenom.
Dr Leontije Pаvlović smаtrаo je dа je Cаrinа nаjverovаtnije dobilа ime po đumurukаni– cаrinskoj kući,odnosno trošаrini. Činjenicа je dа su u Srbiji nа ulаzu u vаroši u prošlosti bile postаvljаne cаrinske kuće – trošаrine u kojimа se nаplаćivаlа nаknаdа zа robu, koja se unosila rаdi prodаje. Cаrinа je nаjviši deo grada Smederevа i to je visorаvаn nа putu zа Kolаre. U podnožju nаjvišeg delа visorаvni Carina, nаlаzilа se jednа velika zаrаvаn nа kojoj je pre Drugog svetskog rаtа nаlаzio veliki rаsаdnik – zаsаd hmeljа, zаtim još većа Dudаrа – prostor zаsаđen stаblimа belog dudа, i nа krаju – do sаmog putа zа Kolаre, pred njegovo prelаženje u uzbrdicu, fudbаlsko igrаlište.
Carina
brdo ima visinu 155 metara kod OŠ-Dositej Obradović, a 180 metara na ulazu u
Novo Groblje.
Obeležja
i karakteristike brda Carina, toponima na njemu – i okolnih područja :
1)Rimski bunar
Nekаdа se Cаrinа snаbdevаlа vodom iz dvа bunаrа : jedаn nа uglu Ulice Vojovde Stepe i Kosovske, drugi tzv. „Rimski bunаr“. O bunаru se mnogo pisаlo, аli se sigurno znа dа njegovo ime ne potiče iz rimskog vremenа, iаko je nаrod verovаo u suprotno. Istoričаr i putopisаc Kаnic sаopštаvа dа se ovаj objekаt nаlаzi u jednom Bečkom аrhivu iz 18. vekа i obeležen je kаo „Bunаr“. Bunаr je pronаđen slučаjno u XIX veku, verovаtno prilikom trаgаnjа zа blаgom. Pričа se dа je izvesni pop Ilijа kаo kopаč blаgа nаišаo nа veliku kаmenu ploču i zаtrаživši pomoć od vlаsti, sа grupom ljudi je pomerio ploču sа bunаrа i nаišаo je nа svod sа vodom tj. veliku cisternu. Tom vodom se snаbdevаlo Smederevo i Ćirilovаc.
2)Dudara
Postoji zapis da je kod Dudare na Carini 1926. godine postojalo fudbalsko igrališete ne kome je svoje utakmice igrao prvi fudbalski klub “Đurađ Smederevac“. I to je bilo prvo regularno fudbalsko igralište u Smederevu! Takođe, na tom prostoru održavani su i smederevski vašari. Vašari su tada bili gospodstvena svetkovina ! Na panađure se išlo kao na Slavu, održavali su se u vreme verskih praznika u crkvenim portama, ili manastirskim dvorištima. Ljudi su dolazili fijakerima, oblačili najsvečanija odela, a gospođe pokazivale u novim haljinama i šeširima. Na vašaru su se rađale ljubavi, dogovarali poslovi i svadbe, gazde i činovnici pokazivali društveni status. Danas se vašar na Carini održava svakog 4. jula. I dok se po Srbiji sabori organizuju na Malu Gospojinu, Svetog Iliju, u sećanje na proboj Solunskog fronta, kod nas se praznuje na 4. juli – Dan borca !
3)Anđinac
Anđinac je imanje sa kućom na Carini, vlasništvo Nikole Dimitrijevića, direktora Smederevske kreditne banke. Vlasnik je imanje nazvao imenom svoje supruge Anđe sa kojom je živeo u idiličnom braku. Imanje se nalazilo u gornjem delu Carine, iznad Dudare, i zahvatalo je oko 37 hektara, sve do iza sadašnjeg Novog groblja. Na imanju je bila kuća sa dvorištem koje je bilo ograđeno drvenim tarabama. Kuća je imala verandu, a ispred kuće je bio pokriveni bunar, koš sa tremom, a ispod koša je bila štala i odeljenje za poljoprivredne alate, letnja kuhinja i ostava. Iza kuće bio je voćnjak. Sve je bilo veoma uredno, ali skromno, u odnosu na vlasnikovo bogatstvo. Dimitrijevići su kuću koristili za odmor, jer su u gradu imali kuću u Knez Mihajlovoj 6, u kojoj je porodica stanovala. Na tom prostoru je posle Drugog sverskog rata bila vojna kasarna-Jugoslovenske Narodne Armije, koja se i dan-danas tu nalazi, ali je u prodaji !
4) Kasarna
Kasarna je vojni ili policijski sistem zgrada, u kojem su smešteni vojnici, vojni policajci, ali i druge oružane snege. Unutar kasarne se nalaze prostorije za spavanje, sanitarni čvor, te kuhinja i prostorije za oficire. Iako su se kasarne gradile još u doba Rimskog Carstva, u savremenom obliku javljaju se tek sa stvaranjem profesionalne stajaće vojske u XVII veku . Smederevski vojni kompleks -Kasarna “Carina”- čini 14 objekata ukupne površine cca.772 kvadratna metra, među kojima su najveće zgrada za operativni centar, magacin eksploziva i municije i jedan od objekata stražare. Ovom kompleksu pripada i nešto više od 18 hektara zemljišta. Kasarna “Carina” na ovoj lokaciji izgrađena i osnovana nakon Drugog svetskog rata, bila je namenjena za mirnodopski smeštaj pripadnika vojske, odnosno JNA. Naravno, po potrebi tu su bivali smešteni i viši podoficiri i oficiri. Grad Smederevo zainteresovan je za kupovinu zemljišta na kojem se nalazi smederevska Kasarna, a koje je u vlasništvu Republike Srbije, a čiji je korisnik Vojska Republike Srbije.
3.Karađorđevo brdo
Zapadna padina Zlatnog Brda koja se spušta gotovo u centar grada se naziva Karađorđevo Brdo, i na toj padini se nalazi Staro gradsko groblje i najstarija Crkva u ovom kraju, iz XV veka. Karađorđevo brdo nalazi se skoro u samom centru grada, odnosno na zelenim površinama iza Centra za kulturu. Na obroncima Karađorđevog brda nalazi se Staro smederevsko groblje, Nemačko i Jevrejsko groblje. Nekadašnje Nemačko vojno groblje iz 1915.godine, posle 1945. bilo je pretvoreno u “Pionirski Park”. Posleratna smederevska deca obilno su koristila sve čari tog divnog prirodnog ambijenta. Paganski hram i Crkva na Starom groblju iniciraju mogućnost da je u podnožju Karađorđevog brda bilo naselje i u vreme Rimljana. Crkva Uspenja Presvete Bogorodice podignuta je u cilju održavanja starog kulta. Izvanredan pogled na Dunav omogućuje da se odavde po lepom vremenu vidi daleko, što je bilo tipično za rimske naseobine.
Karađorđevo brdo ima visinu 172 metra kod Provalije.
Obeležja i karakteristike Karađođevog brda, toponima na nejemu – i okolnih područja :
1)Staro groblje
Staro groblje predstavlja jedinstvenu kulturno-istorijsku celinu, jer se tu nalazi niz spomenika iz različitih epoha Smedereva. Najstariji i najvažniji među njima je crkva Uspenja Presvete Bogorodice, sudeći po materijalu od kojeg je sazidana, podignuta u XV veku, najverovatnije istovremeno sa zidanjem smederevske Tvrđave, i to kao grobna crkva tadašnjeg mitropolita Atanasija. Do XVIII veka postojao je običaj sahranjivanja u samoj crkvi Uspenja Presvete Bogorodice, a od 1760. godine kada je Ljota Dimitrijević uz zapadni zid crkve podigao drvenu pripratu, sahranjivanje je vršeno u njoj, ali i oko crkve posebno kada se radilo o uglednim građanima. Sam Ljota Dimitrijević bio je sahranjen pored zapadnog zida crkve. Njegov potomak, konzul Vladimir Ljotić, sahranjen je uz južni deo crkve između oltara i pevnice. Kasnije je porodična grobnica Ljotića izmeštena nešto dalje od crkve. Vremenom porušena je i drvena priprata, a naspram zapadnog ulaza u crkvu 1942. godine podignuta spomen-kosturnica žrtvama petojunske eksplozije, po projektu Aleksandra Deroka.
Neposredno uz oltarski deo crkve Uspenja Presvete Bogorodice, sa severne strane, nalazi se grob Dimitrija Davidovića (1789-1838), oca srpskog novinarstva, prvog urednika “Novina Srbskih”, pisca Sretenjskog ustava, prekriven belom pločom od studeničkog mermera.
U blizini crkve sahranjeni su i prvi dobrotvor opštine smederevske, prota Milutin Banić (1817-1876), dobrotvor Stevan Kuzmanović-Kršljanin, kao i dobrotvor Dina Mančić (1827-1882), iznad čijeg groba se nalazi kapela izgrađena po projektu poznatog arhitekte Aleksandra Bugarskog, zatim protojerej-stavrofor Filip Blagojević (1876-1938). Bilo je više apela pojedinaca da se Staro smederevsko groblje stavi pod zaštitu, a jedan od njih upućen je od strane Milana Jovanovića-Stojimirovića izvesnom gospodinu Paniću 1958.godine.
2)Redut
Redut je vojno poljsko utvrđenje koje može da bude zatvoreno, poluzatvoreno ili otvoreno, a najčešće je oblika trapeza ili pravougaonika. Obično se sastojao iz spoljnog rova, grudobrana visokog profila i unutrašnjeg rova, a bio je podešen za samostalnu odbranu i dejstva na sve strane. Često su građeni u među prostorima tvrđava ili odbrambenih linija nekog položaja. Reduti u Smederevu potiču iz vremena Austrijske okupacije nastale posle Austrijsko-turskog rata 1789. kada je austrijski feldmaršal Laudon oko šireg pojasa podgrađa podigao redute a njih međusobno povezao sistemom šančeva.U sistemu odbrane najveći reduti su bili broj 1 i 4. Područje oko nekadašnjeg reduta broj 4, a to je raskrsnice ulica Srbine, Goranske, Narodnog fronta i Majke Jugovića u katastarskim planovima je označeno kao gradski toponim „Redut“ i taj naziv Smederevci i dalje koriste.
3)Sindikalni park
Sindikalni park je zauzimao osam hektara i bio imanje Pauna Jankovića-Baće, koji ga je kupio od Turaka. Treći vlasnik Spasoje Stevanović, započeo je uređivanje parka, a potom ga je obličio njegov sin Milutin. Glavni ulaz se nalazio na donjem putu odakle je blagom kosinom vodila centralna popločana staza do terase. Od terase su vodile su dve staze : jedna u šumski deo parka, a druga na terasu sa vidikovcem odakle se pružao divan pogled na Dunav i Banat. Park je nacionalizovan 1946. godine i dato mu je ime Sindikalni. Tom Sindikalnom parku stari Smederevci pridaju najveći značaj, na kome se nakon rata, najpre nalazila kafana sa baštom pored puta, a nešto kasnije (1961.god.) izgrađen je velelepni i kultni restoran Sindikalni. Nešto kasnije, tu su izgrađeni prvi hotel „Smederevo“ (1967.god. – kasnije postao depadans), pa onda i drugi hotel (1978.god.).
4)Tarabe
Iz vremena Turaka ostao je naziv Tarabe za kraj oko današnje Izletničke ulice, a počev od mesta gde su bili izgrađeni podrumi (PK „Godomin“) Smederevske vinogradarske zadruge. Gde su sada podrumi, bilo je tursko groblje, a dalje, uzbrdo, sve sami vinogradi, čiji su vlasnici bili Turci. Svaki vinograd je imao visoku ogradu da bi ženska čeljad bila zaštićena od pogleda drugih. Pred odlazak, Turci su rasprodali vinograde, ali su ostale tarabe kojima su ograđivali svoj posed. Ostalo je i ime celom ovom kraju, koje i danas živi.
4. Majdan brdo
Majdan je arapska reč koja označava okno rudnika, mesto gde se nešto iskopava. Nalazi se u centru grada i čini severnu stranu početnog dela kose, koja se od ulice Kneza Mihajla Srbinom pruža na zapad prema Plavincu. Naziv je dobio početkom eksploatacije peska od kojeg je cela strana kose sazdana. Meštani su koristili pesak za nasipanje dvorišta i ulica koje su bile znatno niže i plavljene kad god su na Dunavu i Jezavi bile visoke vode. Peskom sa Majdana nasipano je i Pristanište kada se gradilo. Između dva rata su po donjem obodu Majdana pravljene ledare, a u mnogim dvorištima u pesak su ukopavane i ostave za namirnice. Početkom 60-tih godina XX veka padine prema Karađorđevoj ulici su pošumljene bagremovma, kako bi se stabilizovalo tle, a jedan deo površine je posebno kultivisan i dobio naziv Novinarski park.
Majdan brdo ima visinu 100 metara kod antene iznad Doma kulture.
Obeležja i karakteristike brda Majdan, toponima na njemu – i okolnih područja
1) „Ledenice“ u Majdanu
Pošto poslednjih decenija XIX veka nije bilo mašina za hlađenje i pravljenje leda, mnogi su morali da koriste duge i hladne zime kako bi se snabdevali ledom. Led se tada pravio na 2 načina.
1-Pre prvih mrazeva ljudi su kalupe dužine 1 m, a širine i debljine 20 cm potapali u Dunav ili Jezavu. Kada bi se led uhvatio, kalupi su se vadili iz reka. Led se odlagao u „pećinama“ – „ledenicama“ u Majdanu.2-Stari alas (ribar) Dragoslav Tasić, Draga Calion je pričao da zimi, kad nije moglo da se ide u ribolov, onda je sa svojim ortakom Petrom Rusom išao da u Duanvu ili Jezavi sekirama seče velike komade leda. Ti veliki komadi leda prevoženi su kolima do„ledenica“ u Majdanu i tamo ih sekli na potrebne veličine.
3-Golub Dimitrijević je pričao da je nekada Đušina ulica bila poznata po „ledenicama“, jer se nalazilila u blizini brda Majdan. Njegovi su tu imali jednu, Pera Radulović isto jednu, a da su Đušićevi imali čak 3 „ledenice“. Golubova „ledenica“ -hodnik dužine 4 m- bila je obložena trskom i u nju se korpama unosio led koji je istrajavao do leta. Rabadžije (volovska kola) i taljigaši (konjska kola) su dovlačili su led. Led je služio kafedžijama za hlađenje namirnica i pića, naročito piva. Tada je i građanstvo kupovalo led od tih kafedžija.
2)Toranj za mobilnu telefoniju
Na Majdan brdu postavljena je i antena kao bazna stanica mobilne telefonije (BSMT). To je lokacija na kojoj se nalaze primo-predajni uređaji i odgovarajuća telekomunikaciona oprema, koja služi za povezivanje bazne stanice sa ostalim delovima javne mobilne telekomunikacione mreže. Glavni delovi bazne stanice su radio primo-predajnici i antene. Radio primo-predajnici služe za prijem i za slanje signala mobilnim telefonima krisnika.BSMT jednog operatora može istovremeno raditi u tri mobilne telekomunikacione mreže, koji se razlikuju po frekvencijskim opsezima koje koriste. Utvrđeno je da BSMT menjaju elektromagnetske karakteristike životne sredine ljudi. Zbog toga se antene BSMT i postavljaju na posebnim stubovima, terasama ili krovovima zgrada, kako bi njihovo polje moglo da obuhvati širi prostor. Inače, ove promene, u pojedinim slučajevima, mogu imati i neželjene posledice po ljudsko zdravlje, bezbednost i njegovu delatnost.
3) Otvoreno strelište
Streljaštvo je sport u koje se korišćenjem različitih tipova pušaka i pištolja gađa u pokretne, nepokretne i leteće mete. Ovaj sport ne treba mešati sa streličarstvom, sportom u kojem je takođe cilj pogoditi metu, ali ovaj put korišćenjem oružja kao što su luk i strela i samostrel. Streljaštvo je standardni sport u programu modernih Olimpijskih igara. ISSF (Svetska sportska streljačka federacija) danas broji preko 160 zemalja članica i spada u najraširenije sportove. Streljački sport ima dugu i uspešnu tradiciju u Smederevu. Opštinski savez Smederevo i Streljačka družina „Smederevo“ nastavljaju tradiciju bavljenja streljaštvom od 1887. godine kada je osnovana Streljačka družina Smederevo. Streljačka družina „Smederevo“ ima dva otvorena strelišta u Smederevu, jedno na Majdanu i Staro strelište, koji treba i moraju da se održavaju u smislu stvaranja minumuma uslova za treninge vazdušnom puškom i malokalibarskim oružjem.
4) Majdanski parak
Majdanski park, poznat i kao Novinarski park, koji se nalazi u samom centru grada, predstavlja turistički atraktivan prostor za odmor i šetnju, sport i rekreaciju i panoramsko razgledanje grada, tokom cele godine. Negativna strana ovog prelepog lokaliteta je loša upravljacka politika održavanja ovog prostora, koja remeti koncepciju atraktivnog vidikovca i panorame grada. Ovaj park čini „pluća Smedereva“, industrijski zagađenog grada. Ljudi iz smederevskog Ekološkog pokreta kažu da je šumovitost Smedereva ispod 5 %, da taj podatak dovoljno govori o lošem poslovanju šumskim ekosistemima. Prema propisima Evropske unije, Srbija ne bi smela da ima manje od 40% šuma i 11% zaštićenih teritorija. Smederevo spada u najnešumovitiju opštinu u Srbiji, pa čak i Vojvodina, koja je najveća polu-stepa u Evropi, ima 6,37 % teritorije pod šumama.
5.Katansko brdo
Naziv Katansko brdo potiče iz XIX veka, a predanje kaže – još iz vremena Prvog srpskog ustanka. To je ravan prostor iznad Leštara, koji počinje od imanja Petra Maksimovića, advokata iz Smedereva i ministra u vreme Obrenovića. Tu su, u vreme Prvog Srpskog ustanka, boravili Karađorđevi katani – konjanici. To se može uzeti kao tačno, jer reč katana (mađarski se čita : katona) znači vojnik, konjanik, husar. Prema kazivanju starog Smederevca Borislava Maksimovica, taj kraj je nekada bio obrastao leskom – te je dobio ime Leštar. Kraj-područje Leštar počinje ispod imanja Maksimovića i ide Ulicom Prote Mateje i granici se sa Ulicom Kneza Mihajla. Posmatarano sa mape područja grada Smedereva, u prostoru između Carine brda i Zlatnog brda, odn. u njihovom produžetku nalazi se potes Leštara, dok se u njegovom nastavku pruža područje nekadašnjeg Ćirilovca, danas Kovačićevo.
Katansko
brdo ima visinu 173 metra iznad Leštara, a 125 metara kod OŠ-Branislav Nušić.
Obeležja i karakteristike Katanskog brda, toponima na njemu – i okolnih područja :
1) Okružna Bolnica
U podnožju Katanskog brda nalazio se Petrijevski potok. On je regulisan, zatrpan i tuda sada ide ulica koja se baš tako zove. Ova ulica je skoro paralelna sa Kenez Mihajlovom ulicom. I jedna i druga praktično su granice prostora-zemljišta na kome se nalazu Smederevska bolnica „Sveti Luka“. Ali, borba za zidanje prve Okružne bolnice u Smederevu započela je septembra 1882. godine, kada je objavljena licitacija za zidanje bolnica u Smederevu, Požarevcu i Valjevu. Četiri licitacije nisu uspele i na kraju se ministar unutrašnjih dela na pregovorima dogovorio sa Pamingerom i Bikofenom iz Beča da ove tri bolnice sazidaju. Paminger i Bikofen su imali preporuke Konzorcijuma za sanitetske građevine Felkner i Groder iz Beča da su pouzdana i stručna preduzimačka firma. Sve tri bolnice su izgrađene tokom 1884. godine i Smederevo je dobilo Okružnu bolnicu 1885. godine. Okružna bolnica u Smederevu je bila sazidana na mestu današnje bolnice i služila je narodu Smedereva sve do početka Prvog svetskog rata. Bolnica je bila paviljonskog tipa sa tri zgrade. Dve zgrade su bile namenjene za smeštaj bolesnika, a treća je bila uprava Bolnice. U upravi Bolnice bile su smeštene : soba za upravnika koja je služila i za pregled bolesnika, stan za ekonoma, kuhinja sa sobom za kuvaricu i perionica. Izveštaji o bolnicama sa kraja 19. veka spominju ove bolnice kao jedine uređene po standardima za okružne bolnice.
Smederevo se razvijalo intenzivno nakon Drugog svetekog rata ; došlo je do ubrzane i velike izgradanje industrije, poljoprivrede, ali svih drugih privrednih delatnosti. Sa tim u vezi došlo je i do velikog priliva novih ljudi u Smederevo, koji su dolazili i u njemu dobili sigurno zapolenje. Onda su oni doveli i svoje članove porodice, dok su mnogi tek ovde stvorili i/ili proširili svoje porodice. Infrastuktura grada je nekako i pratila taj priliv ljudi, ali ne i kapaciteti obrazovnih i zdravstevenih ustanova, naročito Bolnice. Zbog toga je Opština Smederevo, 70-tih godina (u tri maha po 5 godina !) raspisivala tzv. mesni samodoprinos svih zaposlenih, kako bi se obezbedila sredstva za izgradnju nove Bolnice. Na Katanskom brdu, na i dan-danas postojećoj visoravni, bila je određena lokacija, a bio je urađen i projekat za novu Bolnicu. Nažalost, nova Bolnica nije napravljena !
2) Kopčarska mala
U pretprošlom veku se jedan deo Smedereva, oko današnjeg Zdravstvenog centra “Sveti Luka”, a duž Knez Mihajlove ulice, zvao “Kopčarska mala”. U „Kopčarskoj mali“ radili su zanatlije – kopčari, i po njima je ceo kraj dobio naziv. Danas se ovaj naziv ne može skoro nigde čuti. On je obuhvatao kraj od Boškovog bunara do kuće Kate, zvane Kopčarka. Boškov bunar je mesto na kome je postojao bunar još u XIX veku, a sagradio ga je Boško Marković, vlasnik čuvene kafane “Devet Jugovića”. Bunar se tu nalazio i posle Drugog svetskog rata ; služio je potrebama građanstva i imao odvod vode ulicom u dvorište porodice Marković, do Petrijevskog potoka. Bunar je bio tačno na čelu njegove stare, sada renovirane zgrade, koja se nalazi između Knez Mihajlove i Srbine ulice.
3) Mesna Zajednica Leštar
Jedna od prvih Mesnih Zajednica koje su osnovane u Opštini Smederevo bila je MZ Leštar. Tada, 1964. godine osnovane su 4 MZ : Donji Grad, Slavija, Carina i Leštar. Tada je teritorija MZ Leštar bila velika i razuđena. Granice su se prostirale, iz urbanog područja grada, od ulice Radosava Mirkovića, koja je sekla Knez Mihjlovu ulicu i ovom ulicom se prostirala do Srbine ulice, išla tom ulicom, koja se ulivala u Goričku ulicu, obuhvatala i tu ulicu, sve do granice Katastarske Opštine Petrijevo i K.O. Udovice. To je bila i granica sa MZ Donji Ggrad. Od ulice R.Mirkovića, u pravcu juga, granica je išla Davidovićevom ulicom, koja se uliva u ulicu Vojvode Stepe, celom ulicom V.Stepe, sve do Rimskog bunara. Odatle se pravcem jug, jugozapad, dalje prostirala ulicom Oslobođenja, i spuštala do poteza Ćirilovac.To je bila granica sa MZ Slavija i MZ Carina, i to su bile spoljne granice. Jugozapadna granica završavala se do K.O.Vučak, ulicom Starca Vujadina, K.O. Petrijevo, Petrijevskom ulicom i Fočanskom ulicom. Granica se prostirala od užeg gradskog područja (ulice R.Mirkovića, K.Mihajlova, Davidovićeva, Cvijićeva) do potpuno neurbanizovanih podrčja (ul. Gorička, Fočanska, Petrijevska, Venčačka , S.Vujadina, Balkanska, Kajmakčalanska), gde većina ulica nije imala ni struju, ni vodovod, ni kanalizaciju, niti su ulice imale bilo kakvu podlogu.
Dilaver je malo poznat toponim na MZ Leštar, kao gornji, strmi deo Ćirilovca, koji se od Kovačićeve vile pruža prema Novom groblju. Zbog pogodne konfiguracije, nekada su tu stari Smederevci zimi dolazili na skijanje. Zašto je taj deo Ćirilovca tako nazvan, nije tačno utvrđeno, ali Dilaver je tursko-persijska reč, koja karekteriše hrabrog i odvažnog čoveka, ali i ađutanta i telohranitelja. A kako su tu nekada bila imanja turskih Aga, izgleda, da je taj, gornji deo, manje pogodan za obradu, neki Aga dao na korišćenje svom Dilaveru, ili je tu stanovao neki njegov Dilaver. U spisku procenjenih kuća i bašča u Smederevu iz 1833. godine, postoji ime nekog Živka Dilavera (umro 1839. god.), ali bez detaljnijih naznaka.
6. Srednje brdo
Srednje brdo se nalazi preko puta Zlatnog brda. Srednje brdo je nekada bilo čisto vinogradarski kraj. To je potes prema Petrijevskom potoku odn. sve premа Petrijevu. Ono je ustvari južna padina, koja se spušta ka Petrijevskom potoku. Preko celog dana ona je osunčana, pa zbog toga i ima dosta vinograda. Već je poznata činjenica da je prve zasade vinove loze na brdu Mons Aureus kod Smedereva podigao Marko Aurelije Prob, kad je iz Male Azije došao na ove prostore u III veku. On je angažovao vojnke, kada je bio mir, da na javnim radovima zasađuju vinograde na području od Jugova do Reduta, i od Orešca do Ćirilovca. Ovo vinogorje odražavalo se vekovima i mnogi putopisci dolazivši ovde o tome su pisali, od E.Čelebije, D.Obradovića do J.Vujića. Nemački putopisac Oto D.Pirh je 1929. godine zapisao : „I dok se u celoj Srbiji gaji samo crno vino, ovde rodi belo vino, koje je po svojoj jačini i blagom ukusu, ravno mađarskom vinu. Vinogradi leže na jugu i jugozapadu, u polukrugu oko Smedereva“.
Srednje brdo ima visinu 210 metara iznad Jasenka.
Obeležja i karakteristike Srednjeg brda, toponima na njemu – i okolnih područja :
1.Vila inženjera Jovana Bаnića
Brzo podizanje vinograda i voćnjaka, i nesmetani izvoz vina u Austrougrsku dovelo je do osnivanja Smedervske vinogradarske zadruge 1909. godine, u kafani Živote Petrovića- Žika Garčin. Osnivanje je dugo trajalo, a na njemu je učestvovao i Mihajlo Avramović, osnivač srpskog zemljoradničkog zadrugarstva. Osnivači Smedervske vinogradarske zadruge bili su : Inženjer Jovan Banić, Mihajlo Popović, Nikola Nikolić, Ljubomir Rajković, Petar Damjanović, Jovan Živković, Sreten Pokić, Nikola Spasić, Ilija Cakić, Branko Jefremović, Svetozar Markovović, Petar Simić, Kosta Nikolić, Stoiljko Šterić i dr. Veliki doprinos u radu Zdruge dao je dolazak Justa Ušaja, visokog vinskog stručnjaka, etnologa. On je kao čovek koji govori, nemački, italijanski i francuski došao u Smederevo 1930. godine i mnoge Smederevce naučio vinogradarstvu i voćarstvu. Tada se prizvodilo belo vino ; „Smederevka“ i „Zlatno Brdo“, i crno vino : „Muskat Hamburg“, „Grom“, i „Tamjanka“. O tome svedoči i ova etiketa.
2) Jasenak, sveti gaj u Petrijevu
Austrijski putopisci su zapisali još 1900. godine da se kod Smedereva u selu Petrijevu nalazi šumarak , koji su oni nazvali -sveti gaj- sa imenom Jasenak, po lekovitoj biljki (Vilina biljka) koja ovde raste u izobilju. Tom prilikom nastala je i ova divna slika ispod koje piše na nemačkom -Kranke im heiligen Haine bei Jasenova unweit Semendria (Serbien)- (Bolesni u svetom gaju kod Jasenka u okolini Smedereva (Srbija)). O tome je i Vuk Karadžić pisao. „Još u ranu zoru, uoči Spasovdana ili Đurđevdana, dođu u šumicu oni koji su doveli bolenika, odaberu jasenak koji mora biti potpuno ceo i nedirnut i obaviju ga peškirom, kao znak da je zauzeto drvo. Pošto zađe sunce, dovedu tu bolesnika i nameste mu postelju tako da bolesnikova glava dođe pod samu biljku. Odmah više glave stavljaju čanak s medom i pogačom, čašu vina i čašu vode „kao večeru vili“. Kad bolesnik legne, upali se voštana sveća i zabode u zemlju. Bolesnik će biti izlečen tako što će mu vila ili doći u san i reći dan kad će ozdraviti, ili će mu ostaviti neki lek pod jasenkom (taj lek mogao je biti i neki trun koji ni upao u vodu ili vino, ili kojekakva bubica pod jasenkom…) ili će vila otkinuti vrh jasenku i tako staviti do znanja da će bolesnik ozdraviti. Ujutru se bolesnik odmah založi medom, i napoji vinom i vodom. Sa svakim bolesnikom dolazi i momak ili devojka sa kojim će se bolesnik pobratimiti, odnosno posestrimiti.“
3)Petrijevski potok
Najbolja imanja nalaze se duž Petrijevskog Potoka i u Starom Petrijevu, ali su najbolji vinogradi podignuti na Srednjem brdu. Selo Petrijevo leži na pinosavskoj površi, u izvorišnom delu Petrijevskog Potoka. U blizini Petrijeva je izvor „Česma“ kojom se služi ceo taj kraj, inače ima i đermova. U Starom Petrijevu postoji voda u čijoj blizini raste biljka „Jasenak“, za koju je vezan jedan običaj. Uoči Đurđevdana, Spasovdana i Duhova dolaze bolesnici iz raznih, čak i dalekih, krajeva da prenoće pod ovim cvetom. Donose umešen kolač, med, vino i dr., sve to stave pod cvet i bolesnik legne tako, da mu glava bude pod cvetom. Ako preko noći upadne štogod od cveta u med, ili ako neka bubica nagrize kolač, veruje se da bolesnik ima leka – u protivnom nema.
4) Mitrovdanska bitka
Mitrovdanska bitka, ili još Smederevski boj, odigrala se dva dana pre završetka Drinske bitke i nedelju dana pre početka Kolubarske bitke. U toj bitci, drugog dana Mitrovdana, 09. novembra 1914. godine, za manje od 24 časa, srpska vojska je do nogu potukla brojniju i bolje naoružanu austrougarsku vojsku. U 3 časa posle ponoći Austrougari su počeli prelaz preko Dunava na prostoru današnje Stare železare, a tadašnjeg rasadnika vinove loze. Položaje kod Smedereva (Godomin, Karađorđevo brdo, Srednje brdo, Zlatno brdo, Jugovo) pokrivali su vojnici Kombinovanog puka trećeg poziva kojim je komandovao potpukovnik Svetomir Cvijović. Odsek borbe delio se na dva pododseka ; levi od potoka Srednjak do ušća reke Jezave, i desni od Jezave do ušća Velike Morave. Postojale su i tri linije odbrane. Prva linija bila je uz obalu Dunava, gde su rovovi pratili tok reke, druga se pružala preko potesa Tarabe i Molerovog šanca do Provalije, dok su treću liniju odbrane činili rovovi na padinama Pavlice i artiljerijski položaj na Jugovu. Međutim, ova naša bitka i velika pobeda je, na žalost, ostala zasenjena veličanstvenim ishodom Kolubarske bitke, par nedelja kasnije. Zbog toga se malo i zna o ovom slavnom Smederevskom boju“.
7.Zlatno brdo
Zlatno Brdo Lat. Mons Aureus) je naziv za kosu koja se pruža na desnoj obali Dunava, gotovo paralelno sa obalom, uzvodno od gradaSmedereva. Prvo je u nizu uzvišenja koje od ravnica : Panonske nizije sa severa i Pomoravalja na zapadu, reljef pretvaraju u talasastu Šumadiju. Osunčаnа brdа Smederevа su uvek bilа pogodnа mestа zа gаjenje vinove loze. Grci, Kelti, Rimljаni su podizаli ovde vinogrаde. U III veku cаr Mаrko Aurelije Prob zаsаdio je prvu lozu nа Mons Aures-u. Zа sаđenje vinogrаdа krаj Dunаvа je аngаžovаo vojnike iz Sirmijumа (Sremskа Mitrovicа), koji su u stanju mirovanja. Njegovа je zаslugа što su nastali vinogrаdi nа području Smederevа. Ime Zlatno brdo je dobilo po celodnevnoj sunčanosti, pa je šira sa tog potesa bila najslađa-ista kao sa Jugova.
Zlatno brdo ima visinu 191 metar iznad Vile Obrenovića, a 219 metara kod Piramide.
1)Plavinac
1)Plavinac
Plаvinаc je veliki vinogrаdаrski potes koji je nekаdа bio sаv u vinovoj lozi. Trаdicijа se nаstаvljа, tаko dа se i dаnаs uzgаjа jednа od nаjkvаlitetnijih vrstа vinove loze kojа je čаk dobilа ime po ovom potesu. Inženjer Čedomir Domаzet smаtrа dа je ime celog krаjа došlo od plаvetnilа vinove loze posle prskаnjа plаvim kаmenom.
Na ovom potesu radicionalno se održava „Kosidba na Plavincu“, svake druge kalendarske nedelje juna meseca i simbolično predstavlja mobu košenja livada. Organizator manifestacije je „Udruženje kosača Plavinac“ u saradnji sa MZ Plavinac, a Grad Smederevo je generalni pokrovitelj manifestacije. “Kosidba na Plavincu“ je tokom proteklih 19 godina prerasla okvire lokalne manifestacije, kako po posećenosti tako i po učešću kosača. Nadmetanje u veštini kosidbe je samo jedan od segmenta, ali je mnogo bitnije druženje i očuvanje tradicije. Na kosidbi se okupi preko 200 kosača i oko 5.000 posetilaca, što je nesumnjivi pokazatelj da je ovo manifestacija koju ne bi trebalo propuštati.
2) Kraljev vinograd
Imanje na Zlatnom Brdu od 36 hektara površine, knez Miloš Obrenović kupio je 1829. godine od nekog Turčina Muhameda. On ga je sa zasadima vinove loze i podrumom utvrdio je tokom treće decenije XIX veka, sa istančanim senzibilitetom za prirodni ambijent, birajući sigurno najlepši položaj tadašnjeg i savremenog Smedereva i okoline. Tu je bila letnja rezidencija srpske vladarske porodice Obrenović. To je bilo mesto za odmor kneževskih parova Miloša i Ljubice, Mihaila i Julije, a potom i kraljevskih parova Milana i Natalije, Aleksandra i Drage Obrenović.
3) Vila Obrenovića – Zlatni breg,
U kulturno-istorijskom nasleđu Smedereva posebno mesto pripada vili„Zlatni breg”, letnjoj rezidenciji srpske vladarske dinastije Obrenović. Ona je jedan od simbola Smedereva kao svedok razvijanja dvorske kulture u modernoj Srbiji, ali i kao njen reprezent. Kneževski domen u Smederevu doživeo je uspon tokom vladavine kneza Mihaila Obrenovića, koji je podigao jednospratni letnjikovac 1865. godine, čime je započela formalna ubikacija Smedereva kao vladalačkog toposa. Kraljica Natalija, supruga Kralja Milana, imala je poseban odnos prema smederevskom kraljevskom domenu. Na njenu inicijativu 1897. godine rekonstruisan je letnjikovac u reprezentativnu vilu u tada aktuelnom „švajcarskom stilu”.
4) Zapis na Zlatnom Brdu
Na Zlatnom Brdu, nalazi se raskršće, gde se put, koji dolazi iz grada, račva na put koji vodi ka selu Udovice i put koji vodi ka selu Petrijevo. Na tom raskršću pre 137 godina, dvojica Smederevaca, Mitar Krstić i Boško Marković, podigli su spomen u obliku Krsta. Krst je napravljen od hrasta koji je na tom raskršću rastao. Na hrastu je bio urezan Krst, pa je hrast kao takav prozvan Zapisom.
Na Zlatnom Brdu, nalazi se raskršće, gde se put, koji dolazi iz grada, račva na put koji vodi ka selu Udovice i put koji vodi ka selu Petrijevo. Na tom raskršću pre 137 godina, dvojica Smederevaca, Mitar Krstić i Boško Marković, podigli su spomen u obliku Krsta. Krst je napravljen od hrasta koji je na tom raskršću rastao. Na hrastu je bio urezan Krst, pa je hrast kao takav prozvan Zapisom.
U jednom periodu kad je hrast počeo da se suši, a njih dvojica, da bi sačuvali samo mesto kao Zapis, oni su rešili da od njega naprave Krst. Napravljeni Krst je bio visok tri metra, a pri vrhu se završavao u obliku kišobrana napravljenog od hrastovih daščica. Da bi i sebe i svoj rad sačuvali od zaborava, oni su na Krstau, urezali tekst : ”Ovaj spomen podigoše 1882. godine Mitar Krstić i Boško Marković”.
Taj Krst je godinama smatran za sveto mesto i sve do 1948. godine do njega su dolazle gradske litije o Uskrsu. Nažalost, zbog lošeg odnosa prema Crkvi i hrišćanskim simbolima, koji su posle Drugog svetskog rata vladali u tadašnjoj državi, odnos naroda prema veri i običajima, polako se menjao (slabilo je interesovanje), i nakon 1948. godine, litija je prestala da dolazi ovde. Značaj Zapisa je vremenom bledeo, ali je Krst ostao, pa je i veliki deo Zlatnog Brda nazvan Zapisom.
Trouglasta parcela, na kojoj je smešten ovaj spomenik, kao sakralni objekat, služila je kao vigradarsko raskršće. Spomenik je služio selu radi zaštite od grada i nazvan je Krst od leda. Njega su litijaši ukrašavali peškirima, čarapama, bocama vina i/ili rakije, cvećem i pletivom razne boje.
Pošto se visina Krsta-Zapisa, u međuvremenu zbog ljudske nebrige, značajno smanjila u odnosu na prvobitnu veličinu, on je kao takav izgubio mnogo na svojoj gradnioznosti i lepoti. Mnogi građani Smedereva, koji su ranije prolazili pored njega, dobro se sećaju da je on do 70-tih godina prošlog veka bio još u dobrom stanju i da je dobro izgledao. Znajući to, Smederevci i dobrotvori, supružnici Tomislav Toma i Slavica Sekulić, 2018. godine, obnovili su ga o sopstvenom trošku i vratili mu njegov nekadašnji sjaj. Taj znameniti Krst nalazi se na Zlatnom Brdu na nadmorskoj visini od 200 metara, dok se sam grad Smederevo nalazi na visini od 73 metra.
Autor:
Smederevo
31.mart 2019.g.
Nikola Tasić Cale
Dipl.maš.inženjer (U penziji)
Stari Smederevac i Železarac
