I nakon dokazanih rezultata preduzetih mera prevencije, rak grlića materice je u našoj zemlji već godinama jedan od vodećih uzroka obolevanja i umiranja u ženskoj populaciji. Sa stopom obolevanja od 29,4/100.000 i umiranja od 12,2/100.000 stanovnika, naša zemlja se nalazi na neslavnom petom mestu u Evropi. Svake godine oko hiljadu trista žena oboli, dok približno pet stotina njih izgubi život od ovog oboljenja.
Ono se može sprečiti, što dodatno ističe značaj aktivnosti kojima se pažnja žena usmerava ne samo na mogućnost već i na neophodnost korišćenja dostupnih preventivnih mera.
Jedan od razloga velike smrtnosti od ovog oboljenja u našoj populaciji jeste i činjenica da je u prvoj fazi ova bolest uglavnom bez simptoma, ili su oni nespecifični, pa se gotovo dve trećine žena prvi put javi ginekologu kada je bolest već uzela maha. Tada samo lečenje postaje teško i neizvesno, i pored operativnog zahvata zahteva primenu agresivne radioterapije, što dovodi do značajnog produženja lečenja i različitih komplikacija, a sve to znatno povećava troškove i umanjuje šanse za izlečenje.
Većina ovih slučajeva mogla se sprečiti da je bolest otkrivena u ranoj fazi i da se na vreme pristupilo lečenju.
Redovni pregledi kod izabranog ginekologa, sprovođenje programa organizovanog skrininga i programa vakcinacije protiv HPV infekcije, imaju najveći značaj u prevenciji ove bolesti.
Zbog svih navedenih činjenica Ministarstvo zdravlja Republike Srbije, zajedno sa Domom zdravlja Smederevo i ambulantom u Osipaonici realizuje projekat skrininga raka grlića materice. U okviru projekta pod nazivom “Odluka je na tebi – zajedno do zdravlja” organizuju se predavanja o ovoj temi ali i pozivaju žene na preventivne preglede, posebno one žene koje nikada nisu bile kod ginekologa na pregled, odnosno one koje ne obavljaju redovne preglede.
Faktori rizika za nastanak karcinoma grlića materice
| Većini invazivnih formi planocelularnog carcinoma prethode intraepitelijalne promene koje se smatraju prekursorima invazivne bolesti (tabela1). | ||
| Tabela 1. Uporedni sistem klasifikacije premalignih promena grlića materice | ||
| Displazija/Ca in situ | CIN | SIL |
| Displazija lakog stepena | CIN I | L-SIL |
| Displazija srednjeg stepena | CIN II | H-SIL |
| Displazija teškog stepena | CIN III | H-SIL |
| Karcinom in situ | CIN III | H-SIL |
Neposredni uzrok karcinoma grlića materice nije poznat. Činioci koji povećavaju rizik za nastanak ovih promena uključuju:
– izvesne genitalne infekcije (HPV)
– hemijsku karcinogenezu (pušenje)
– imunosupresiju (HIV, stanja posle transplantacije organa)
– seksualne navike (rano stupanje u seksualne odnose, promiskuiteti)
– faktore vezane za muškog partnera
– način života (loši socioekonomski uslovi)
KOJE SU RIZIČNE GRUPE ŽENA
ŽENE KOJE IMAJU NIZAK RIZIK ZA CERVIKALNI KANCER:
- Nepušači
- Žene koje ranije nisu imale abnormalan Papanikolau bris
- Žene sa seksualnim navikama niskog rizika (kasno stupanje u polne odnose, mali broj partnera).
ŽENE SA FAKTOROM VISOKOG RIZIKA:
- Seksualna aktivnost započeta u ranoj mladosti (pre 16. godine),
- Brojni seksualni partneri,
- Odnosi sa muškarcem koji ima HPV,
- Anamneza seksualno prenosivih bolesti ili genitalnih bradavica,
- Pušači ili bivši pušači,
- Odsustvo normalnog imunog odgovora (sve HIV pozitivne žene, žene koje iz različitih razloga primaju imunosupresive),
- Intrauterina izloženost dietilstilbestrolu (DES),
- Žene nepouzdane za praćenje,
- Žene kojima prethodno nije redovno uziman Pap bris,
- Žene mlađe od 30 godina.
